29 Ekim 1923 - 29 Ekim 1924 tarihleri arasında Türkiye’de yaşanan pek çoğu ilk defa anlatılan gündelik hayata dair ilginç olaylar, spor ve dans müsabakaları, kültür sanat hayatından haberler, karikatürler ve belgesel filmlerle desteklenen sergi, ziyaretçilerine o dönemin atmosferini yaşatmayı hedefliyor.
29 Ekim 1923’te ilan edilen ve yüzüncü yaşını kutladığımız Cumhuriyet’in en yoğun yılı kuşkusuz ilk yılıdır. Yıllarca süren savaşlardan, salgın hastalıklardan, geçim sıkıntısından
yorgun düşmüş bir halk... Siyasi tartışmalar, ekonomik sorunlar, nüfus mübadelesi, idari yapıdan eğitime, yargı sisteminden belediyelere kadar her alanda yapılan yenilikler, Anayasa’nın kabulü, halifeliğin kaldırılması, laiklik yönünde yapılan köklü değişimler ve ülkenin yeniden inşa edilmesi... Tüm bunlar olurken bir yandan da günlük yaşam yeni kitapların yayımlanması, sinemalarda gösterilen filmler, tiyatro oyunları, konserler ve spor karşılaşmalarıyla devam eder. Bütün zorluklara karşın umut hep vardır, bayramlar da kutlanır, Hıdırellez’de mesire alanlarına da gidilir, balo salonlarında dans da edilir. Cumhuriyet’in ilk yılında, muhalif seslerin yanı sıra, Meclis’te mebusların, Gazi Paşa’yı karşılayan halkın, grevlerde işçilerin, genel afla salınan mahkûmların, valiliğe şikâyete giden kadın ve çocukların, kısaca her kesimden halkın ortak sloganı şudur: “Yaşasın Cumhuriyet!”
Bu görkemli dönemin belli başlı siyasi ve ekonomik gelişmelerinin yanı sıra bütün bu ayrıntıları da okura yansıtmayı amaçlayan “Cumhuriyet’in İlk Yılı” sergisi, Yapı Kredi Yayınları tarafından yayımlanan aynı isimli kitaptan yola çıkılarak hazırlandı. O yıllarda çıkan gazete ve dergilerin titiz bir taraması yapılarak Banu İşlet, Binnur Mörel Büyükertan ve Eser Demirkan tarafından hazırlanan Cumhuriyet’in İlk Yılı kitabında Cumhuriyet’in kurulduğu yıl yaşanan olaylar kronolojik bir sırayla sunuldu.
Cumhuriyet’in ilk yılları genellikle yaşanan önemli siyasi ve toplumsal anlarla anlatılır. Hayatın günlük akışında yaşanan ilginç olaylar ise nispeten daha az bilinir. 29 Ekim 1923 - 29 Ekim 1924 arasındaki o günlerde Türkiye’de neler oluyor, toplum nasıl yaşıyor, neler konuşuyor, neler seyrediyor, nasıl eğleniyordu?
30 Ağustos 1924-Dumlupınar’daki “Meçhul Asker Anıtı” açılışından sonra Mustafa Kemal Paşa, eşi Latife Hanım, İsmet Paşa, Kurtuluş Savaşı komutanları ve Kütahyalı köylüler foto muhabirlerine poz vererek bu tarihi ânı ölümsüzleştirdi. / Yapı Kredi Tarihi Arşivi Selahattin Giz Koleksiyonu
“Cumhuriyet’in İlk Yılı” sergisi, bu soruları yaşanan ilginç anların belgeleri eşliğinde cevaplıyor. Cumhuriyet’in ilanı ve ilk yılı kutlamaları, Başkomutanlık Meydan Muharebesi’nin kazanıldığı Dumlupınar’da 30 Ağustos 1924’te yapılan büyük tören ve 5-6 Ekim 1924’te İstanbul’un Kurtuluşu’nun ilk yıl kutlamaları serginin merkezine yerleştirdi.
21 Eylül 1924-Reisicumhur Mustafa Kemal Paşa Samsun-Çarşamba-Terme ve Samsun-Bafra-Alaçam tren hatlarının temel atma törenleri için Samsun’u ziyaret etti. Mustafa Kemal Paşa Samsun-Çarşamba sahil demiryolu inşaatının temelini attı. Arkada görünen pankartta şunlar yazıyor: “Bismillahirrahmanirrahim. Samsun Sahil Demiryolları Çarşamba kısmının Reisicumhur Gazi Paşa tarafından atılan temeli. 21 Eylül 1924” / Yapı Kredi Tarihi Arşivi Selahattin Giz Koleksiyonu
23 Haziran 1924-1924 yılında kız liselerinde yalnız onuncu sınıfı bitirenlere diploma verilecektir. Bu hanımlar eskiden olduğu gibi yüksek mekteplerle, Darülfünun’a kabul edileceklerdir. Eylül ayından itibaren ise kız liseleri öğrencilerinin on bir senelik tahsil görmeleri gerekmektedir. (Çapa Kız Öğretmen Okulu öğrencileri.) / Cengiz Kahraman Arşivi
23 Mayıs 1924 Cuma günü Taksim Stadı’nda Harbiye-Pera özel bir maçta karşı karşıya geldi. Pera futbol takımı Harbiye futbol takımını 2-1 mağlup etti. / Yapı Kredi Tarihi Arşivi Selahattin Giz Koleksiyonu
On Sene Sonra Kadın Erkek / Akbaba dergisi, 20 Mart 1924
Kadınlarımıza mebus seçmek ve mebus olmak hakkı verilirse!
Cebelibereket (Osmaniye) Mebusu İhsan Bey’e göre: on sene sonra kadın
Isparta Mebusu Hafız İbrahim Efendi’ye göre: on sene sonra erkek!
