2022 yılının sonunda, dünya genelinde 35,3 milyonu mülteci olmak üzere zorla yerinden edilen insan sayısı 108 milyona ulaştı. Geçen yıl yaklaşık 10 milyon olan okul çağındaki mülteci nüfusu 14,8 milyona yükseldi. Çocukların yüzde 51'inin okula gitmediği tahmin ediliyor: bu da 7 milyondan fazla mülteci çocuğun eğitimden mahrum kaldığı anlamına geliyor. 2021-22 eğitim-öğretim yılını kapsayan Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin (UNHCR), 2023 Mülteci Eğitimi Raporu-Eğitim Hakkı ve Fırsat Eşitliği başlıklı raporunda yer alan bu veriler mültecilere ev sahipliği yapan 70'ten fazla ülkedeki mültecilerin eğitime erişimine ilişkin değerlendirmeleri dahil edilerek hazırlandığı için bu şimdiye kadar ortaya konan en gerçekçi tablo olarak kabul ediliyor.
Rapordaki verilere göre mülteciler için ortalama okullaşma oranları; okul öncesi için yüzde 38, ilköğretim için yüzde 65, ortaöğretim için yüzde 41 ve yükseköğretim için yüzde 6. Ancak bu rakamlara Ukrayna'dan gelen mültecilerin durumu dahil değil. 2022 UNHCR Mülteci Eğitimi raporuyla karşılaştırıldığında, ilk bakışta bu yılki rakamlar okul öncesi ve ilkokul kayıtlarında düşüş, ortaokul kayıtlarında artış ve yükseköğretim kayıtlarında değişiklik olmadığını gösteriyor. Ancak, UNESCO yetkilileri geçen yılın rakamları daha az sayıda ülkeden (40'tan biraz fazlası) alındığı için doğrudan karşılaştırma yapmanın mümkün olmadığını söylüyor.
Cinsiyete göre ayrıştırılmış veri sağlayan ülkeler arasında, erkekler için ortalama ilkokul kayıt oranları yüzde 63 iken, kadınlar için bu oran yüzde 61 oldu. Ortaöğretim düzeyinde ise bu oranlar sırasıyla yüzde 36 ve yüzde 35'tir.
2023 Mülteci Eğitimi Raporu-Eğitim Hakkı ve Fırsat Eşitliği başlıklı raporu mültecilere ev sahipliği yapan 70'ten fazla ülkedeki mültecilerin eğitime erişimine ilişkin değerlendirmeleri dahil edilerek hazırlandı.
Ukraynalı Mülteci Çocukların Durumu
Haziran 2023 itibarıyla Avrupa genelinde yaklaşık 6 milyon Ukraynalı mülteci bulunuyor. Bunların yaklaşık yüzde 40'ı, yani 2,5 milyonu çocuk. Avrupa Birliği, Ukrayna'dan gelen mülteci çocukların ev sahibi ülkelerde iyi karşılanmasını sağlamak amacıyla, uygun kişilere ikamet izni veren ve eğitim de dâhil olmak üzere devlet hizmetlerine erişimlerini sağlayan Geçici Koruma Yönetmeliği'ni (TPD) yürürlüğe koymasına rağmen çeşitli nedenlerden dolayı, her 10 Ukraynalı mülteci çocuktan yaklaşık 6’sı bulundukları ülkenin okullarına gitmiyor. Örneğin, 14 Haziran 2023 itibarıyla 2,5 milyondan biraz fazla Ukraynalı mülteciye ev sahipliği yapan Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Moldova, Polonya, Romanya ve Slovakya'da ilk ve orta öğretimde tahmini genel kayıt oranı yüzde 43'tü. Ukraynalıların bulundukları diğer ülkelerdeki veriler de hiç iç açıcı değil.
Sorumluluk Kimde?
Dünyadaki mültecilerin yaklaşık yüzde 20'si, dünyanın en az gelişmiş 46 ülkesinde yaşıyor ve bu ülkelerin küresel gayri safi hasıladaki payları sadece yüzde 1,3 olmasına rağmen bir şekilde bu sorumluluğu üstlenmeleri bekleniyor. Bunun sonucunda da okul çağındaki yaklaşık 15 milyon mültecinin yarısı okula gitmiyor. Yerinden edilen nüfus her yıl artarken, dünya çocuklarının önemli ve giderek artan bir bölümü eğitimde olmaları gereken yılları kaçıyor.
Her çocuğun tam ve kaliteli bir eğitime erişimini sağlama amacı (SKA 4), bu açık kapatılmadan tam olarak gerçekleştirilemeyecek. Bu yıl, 2015’te belirlenen BM Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları için belirlenen 2030 "son tarihini" yarılamış bulunuyoruz. SKA 4 amacı Niteli Eğitim olarak belirlendi bu amaç, her düzeyde kaliteli eğitime eşit ve evrensel erişim demek. Mülteci çocuklar kesinlikle bu hedefin bir parçası olmalı, ancak eğitime erişimlerine büyük bir destek verilmediği sürece geride kalacaklar. Bu durum, istihdam, sağlık, eşitlik, yoksulluğun azaltılmasına ve diğer amaçlara ulaşılmasına yardımcı olmayacaktır.
