Denizleri ve deniz kaynaklarını koruma; ekolojik dengeye ve sürdürülebilirliğe destek olma hedefiyle “Dünya bizim gelecek bizim” yaklaşımını benimseyen İş Bankası, deniz çalışmalarına sunduğu katkıları artırarak sürdürüyor. İş Bankası ve Türk Deniz Araştırmaları Vakfı (TÜDAV) işbirliğiyle hayata geçen “Denizlerin Geleceği: Deniz Çayırları” projesiyle Marmara Denizi’nin sağlığı için kritik öneme sahip son Posidonia oceanica deniz çayırlarının haritalanması, üzerindeki atıklardan temizlenmesi ve korunması amaçlanıyor. Posidonia oceanica deniz çayırları Akdeniz’de 11 ila 29 °C arasındaki sıcaklıklarda, tuzlu ve temiz sularda 0 ila 45 metre derinlikler arasında dağılım gösteriyor. Fotosentez ile suyun oksijence zenginleşmesini sağlayan bu çiçekli bitkiler; uzun yaprakları, yatay uzanan gövde ve kökleriyle sudaki askı yüklerini ve sedimentasyonu tutup zemin hareketlerini düzenliyor. 1 metrekare alanı kaplayan Posidonia oceanica deniz çayırları günde 14 litre oksijen üretebiliyor; 1 hektarı ise yılda 1024 ton karbon tutabiliyor. Projenin detaylarını İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı ve Sürdürülebilirlik Lideri Gamze Yalçın (G.Y.) ve TÜDAV Başkanı Prof. Dr. Bayram Öztürk (B.Ö.) ile konuştuk.
Deniz çayırlarına yönelik farkındalığı artırmak neden önemli?
G.Y.: Denizlerimizin oksijen deposu olan deniz çayırları kirlilik ve konuyla ilgili farkındalık eksikliği nedeniyle günümüzde oldukça azalmış durumda. Nasıl ki gezegenimizin akciğerleri olan ormanlarımızı korumak gelecek nesillere daha iyi bir dünya bırakmak için önemliyse deniz çayırlarını yaşatmak da aynı ölçüde kritik. Deniz çayırları, oksijen üretim kapasitesine sahip oldukları için denizlerin akciğerleri konumunda bulunuyor ve denizsel organizmaya yaşam ortamı sağlıyor. Bu konuda yürütülecek çalışmalarda projenin kendisi kadar toplumda deniz çayırlarına yönelik farkındalığın ve bilincin artırılması da önem taşıyor. TÜDAV, 26 yıldır denizlerimizin korunması için bilimsel bir ağ oluşturarak, ekolojik durumun izlenmesi, sorunların tespiti ve çözüm önerilerine uzanan pek çok değerli projeye ve çalışmaya imza attı. Şimdi biz de denizlerimizin geleceği için deniz çayırlarının korunması özelinde beraberce çok önemli bir yolculuğa çıktık.
İş Bankası, Türkiye denizlerine yönelik yürütülen çalışmalarda bilimsel bilginin artırılması ve araştırma kapasitesinin geliştirilmesine nasıl katkı sunuyor?
G.Y.: Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’na katkı sağlamak için iş planlarımızda sürdürülebilirliği en üst düzeyde ve stratejik öncelikler arasında ele alıyoruz. 14. madde olan “Sudaki Yaşam” başlığı altındaki hedefler, üç tarafı denizlerle çevrili ülkemiz için çok önemli. Bu amaca yönelik bilimsel bilginin artırılmasına ve araştırma kapasitesinin geliştirilmesine katkıda bulunmak ana hedeflerimizden biri. İlk olarak yine TÜDAV tarafından 3. kez düzenlenen Marmara Denizi 2022 Sempozyumu’na ev sahipliği yaptık. Savaş Karakaş yapımcılığında önce müsilajın bölgedeki canlı yaşamına etkilerinin anlatıldığı ve çözüm önerilerinin sunulduğu “Bir Umut Marmara” belgeselini, ardından ilk bölümü kısa süre önce yayımlanan “Sudaki İzler Masmavi” belgeselini hayata geçirdik. Diğer yandan deniz kirliliğini azaltacak yatırımlara finansman sağlamak üzere “Denizleri Koruyalım Kredisi”ni hazırlayarak, denizlerimiz için önemli kirlilik kaynağı olan atıkların önlenmesine katkıda bulunduk. Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) bünyesindeki Deniz Bilimleri Enstitüsü’yle iş birliği yaparak Türkiye’de ilk kez kullanılan insansız su altı planörü glider cihazı Deniz Kâşifi’ni kendilerinin kullanımlarına sunduk. Önümüzdeki dönemde de denizlerimizin ve biyoçeşitliliğin korunmasıyla ilgili sorumluluk almaya devam edeceğiz.
“Denizlerin Geleceği: Deniz Çayırları” projesini İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı ve Sürdürülebilirlik Lideri Gamze Yalçın (sağda) ve TÜDAV Başkanı Prof. Dr. Bayram Öztürk (solda) tanıttı.
Deniz çayırları, ekosisteme nasıl fayda sağlıyor?
B.Ö.: Deniz çayırlarının ekosisteme sağladığı ekonomik fayda ile ilgili yapılan çalışmalara göre bu türün katkısı tarımsal alanların sağladığı faydadan daha fazla. Ömrünü tamamlayan Posidonia yaprakları akıntı ve dalgalarla kıyıda banketler oluşturur. Bu yapılar kıyı çizgisini korur, erozyonu önler pek çok deniz canlısının yaşamını sürdürmesini sağlar. Posidonia oceanica ayrıca, deniz zemininde sık çayırlar oluşturarak birçok canlıyı üzerinde barındırır ve otla beslenen canlıların besin kaynağını oluşturur. Tüm bunlara ek olarak barınma, korunma, yumurtlama ve üreme noktasında da birçok canlıya ev sahipliği yapar. Karbon tutma özellikleri sayesinde ise iklim değişikliği ile mücadele eder.
Marmara Denizi’ndeki deniz çayırlarını tehdit eden faktörler neler ve proje kapsamında bu tehditlerin önlemesine yönelik hangi çalışmaların yapılması planlanıyor?
B.Ö.: Deniz çayırları günümüzde başta evsel ve endüstriyel atıklar olmak üzere yoğun kıyı kullanımı sonucu tahribat, zemin tarayıcı yöntemlerle avcılık, gemilerin ve teknelerin attıkları çıpalar, yetiştiricilik faaliyetleri, turizm ve günlük turistik faaliyetler nedeniyle ciddi bir tehditle karşı karşıya. Paşalimanı Adası’nda posidonia ocenica bulunan alanların sınırlarını belirleyeceğiz ve haritalandıracağız. Çayırların olduğu bölgelerden başta istilacı türlerden deniz salyangozu (Rapana venosa) olmak üzere yabancı türler dalışlarla toplanacak ve ekosistem yerli sahiplerine bırakılacak. Tür çeşitliliğini ortaya çıkaracağız. Deniz çayırlarının bulunduğu alanların tanınması ve fark edilmesi amacıyla şamandıralama ve mapa için fizibilite çalışmaları yapılacak. Balıkçıların avlanırken deniz dibindeki kayalıklara takıldığı için denize bırakmak zorunda kaldığı “hayalet ağlar” da temizlenecek. Bu projenin hedeflerinden biri de kamuoyunu bilinçlendirmek ve farkındalığı artırmak. İlk ve orta öğretim seviyesinde 30 okulda farkındalık eğitimleri vereceğiz. Marmara’da kalan son deniz çayırlarını korumak gelecek nesillere karşı bir sorumluluğumuz ve bunu yapmak için çaba gösteriyoruz.
