Yayakarsa nedir?
Yayakarsa Türkiye ve Türkiye dışında başta Akdeniz olmak üzere dağılım gösteren denizanası ve diğer jelimsi canlıların izlenmesini sağlayan projenin adı. Projeyi tam olarak 2016 yılında başlattık. Projeye Türkiye yanında birçok ülkeden veri girişi yapılmakta. Proje Türk Deniz Araştırmaları Vakfı’nın (TÜDAV) iklim değişikliği ve biyoçeşitlilik projesinin bir parçası.
Yayakarsa, nasıl bir site? İnsanları hangi yönde bilgilendiriyor?
Öncelikle denizanaları hakkında bilgi alabilirsiniz. Yaralanmalarda ne yapmanız ve ne kullanmanız gerekir gibi pratik bilgileri öğrenebilirsiniz. Doğru tedbirleri okurlarımız internet sitemizden okuyabilirler.
Denizanası kaynaklı vakalar artışta mı? Böyle bir siteye ihtiyaç duymanızın nedeni nedir?
Denizanası kaynaklı vaka sayılarında artış vardır. Bu artış 2000‘li yılların başında başladı.
Artışların sayısında üç etmen önemli.
1. Akdeniz’e dışarıdan Süveyş Kanalı yoluyla yabancı denizanaları gelmektedir ki bunlar zehirli.
2. İklim değişikliği ve sıcaklık artışı Kızıldeniz’den gelen türlerin Akdeniz’e yerleşmesini ve kolay adapte olmasını kolaylaştırmakta.
3. Besin zincirindeki değişmeler denizanalarını yiyen Ay Balığı, kaplumbağa, orkinos, orfoz vs. gibi balıkların popülasyonlarındaki azalmasına yol açıyor; bu da denizanalarında artışa neden olur.
Bu artışların incelenmesi için halk tabanlı bir çalışmaya gerek duyduk. Proje oldukça başarılı ve değişik kesimlerden çok fazla veri geliyor.
Bu artışlar neden tehlikeli?
İnsan sağlığına, halk sağlığına, turizm ekonomisine, balıkçılığa ve biyoçeşitliliğe zarar vermesi nedeniyle bu artışlar tehlikeli ve mutlaka bilimsel olarak izlenmesi gerekir. Esasen bizim de yaptığımız bu. Yeni gelen türleri takip etmek ve dağılımlarıyla zararlarını anlamaya çalışmak. Bütün Avrupa bu konuya önem veriyor. Çoğunun ekonomisi turizme bağımlı. Düşünsenize: İspanya’nın Akdeniz sahillerini denizanası basarsa bunun turizme etkisi nasıl olur? Bu Türkiye, Yunanistan ve diğer ülkeler için de geçerli.
Her denizanası tehlikeli midir?
Değil... Yayakarsa sitesinde bulunan posterde çok zehirli, zehirli ve zehirsiz türler tek tek resimlerle anlatılıyor.
Zehirli denizanalarının yoğunluğu hangi bölgelerde daha fazla?
Akdeniz, şimdilik en fazla gözlem gönderilen bölge.
Sitede, pek çok türü yer bilgisiyle kayda aldığınızı görüyoruz. Bunların hepsi bilinen türler mi yoksa yeni bulunan türler mi?
Yeni gözlenen birçok tür var, proje uzadıkça tür sayısı da artacak.
Denizanalarının sadece pis sularda bulunduğuyla ilgili bir kanı var, bu doğru mu?
Bütün denizanaları için doğru değil bazı türler için olabilir.
Yayakarsa, vatandaş bilimine açık. Halk temelli bilim ilkesiyle vatandaşlar Yayakarsa’ya nasıl yardım edebilir?
Görülen denizanalarını Yayakarsa sitesine gönderebilirler. Resim olursa çok iyi olur. Sitedeki gelişmeleri takip edebilirler. Örneğin tatile gideceksiniz, hangi türlerin nerede olduğuna bakıp zararlı olan türlerden kaçınabilirsiniz. Bu türlere dokunmamak, yaklaşmamak gerekir. Zaten vatandaşın kolayca ulaşacağı bilgi alacağı ve bilgi vereceği bir site. Uzun süre veri girişi olacağı için toplanacak bilgiler çok değerli olacak ve bilimsel olarak on yıl sonra Akdeniz ve Karadeniz havzasındaki denizanaları hakkında çok şey öğreneceğiz.
Ayrıntılı bilgi için: https://yayakarsa.org/
