Morca Düdeni, Taşeli Mağaralarının Araştırılması Projesi kapsamında ASPEG(Anadolu Speleoloji Grubu Derneği) ve beraberindeki yerli yabancı mağaracılar tarafından 2012 yılında keşfedildi. Ülkenin en derin mağaralarını barındıran Anamur ilçesinde, Çukurpınar Mağarası (-1196 metre) ve Peynirlikönü Mağarası (-1429 metre) ile aynı jeolojik formasyonda yer alıyor. Morca, Türkiye’nin en derin mağaralarından Çukurpınar Mağarası’nın doğusunda, kuş uçuşu 4,6 kilometre uzaklıkta ve Taşeli (Taşların Evi) adı verilen yüksek bir plato olan Orta Toros Dağları’nda bulunuyor. Morca Düdeni’ne yapılan etkinliklere, bölgedeki bir başka mağara olan Yarık Düdeni’nin iki yıllık keşif araştırmaları nedeniyle ara verildi. ASPEG, 2016 yılında Yarık Düdeni (-553 m) keşfini bitirdiğinde 2017 yılında dikkatler tekrar Morca’ya döndü. 2018 yazının sonunda, Morca Mağarası'nda -919 metre derinliğe inilmiş ve yaklaşık 3 km uzunluğunda bir rota keşfedilmişti. 2019 yazında Türkiye, Bulgaristan, Lübnan ve ABD’den 31 mağaracı, Morca Mağarası’nı keşfetmek için mevcut derinlikte 30 gün geçirdi. Ekip 2018 yılında bırakılan -919 metreye ulaştıktan sonra mağarayı araştırmaya devam etti; mağaranın bir daralan bir genişleyen bir fosilleşen yerlerinden geçerek mağaranın içinde -1000 metrenin altına ulaştılar. Türkiye’deki dördüncü -1000 metrelik mağarasını bulmak Türk mağaracılar için 20 yıldan fazla sürdü ve bu büyük bir serüvendi.
Mağarada en önemli konulardan biri de ıslanmamaktır. O yüzden su olan yerlerden döşeme yaparak geçilir. Fotoğrafta -200 metrede bulunan göl geçişi görülüyor. Fotoğraf: Ertuğrul Kulaksızoğlu
Bir Mağaranın Keşfi
Tüm keşifler yapıldıktan sonra, 2019 ekspedisyonunda mağaranın yer altı drenaj ağını daha iyi anlayabilmek için boya deneyi ve tortul örneklendirme çalışmaları yapıldı. Boya testinden önce yer üstünde, Morca’daki suyun olası bir çıkışı olduğunu düşündüğümüz dört su kaynağı bulundu; boyayı yakalamak için aktif karbon tuzakları bırakıldı. Örnek sonuçlar, analiz sürecinin devam etmesinden dolayı daha sonra yayınlanacak raporda ortaya koyulacak. Böylece muhtemel su çıkışlarına yerleştirilen aktif karbon örnekleri, mağaranın ulaşılan en alt seviyesinden dökülen boyayla buluşturulup mağaranın bulunduğu sistem konusunda fikir sahibi olunacak. Mağara içinde yapılan jeolojik gözlemlerle bölge jeolojisi kıyaslanıp mağarayı besleyen yan kolların muhtemel yüzeye çıkış noktalarını belirleyebilmek için yapılan arazi çalışmalarına gelecek yıl da devam edilecek. Bu yılki ekspedisyonda mağara içinde her şey yapıldıktan sonra ekipman çekilmeye başlandı. Mağaranın devam ettiğini bilerek halatların, çelik karabinaların ve askıların çoğu içinde bırakıldı. 2019 yılı etkinliğimizde nihai derinlik -1210 metre oldu, alınan toplam ölçümlerin uzunluğu dört kilometreyi geçti; bu bir başarıydı. Bu derinliğiyle Morca şimdilik Türkiye’nin en derin üçüncü mağarası. 2018 ve 2019 yıllarında bölgede bulunan mağaralar da göz önüne alınırsa yan kollardan gelen sularla beslenen Morca Düdeni’nin birkaç ağzı olma ihtimali var ve yan kollar araştırılmayı bekliyor.
2019 yılı ekspedisyonunda mağaranın nihai derinliği -1.210 metre oldu. Bu derinliğiyle Morca şimdilik Türkiye’nin en derin üçüncü mağarası. Araştırmacılar, mağaranın -1.600 metre derinliğe ulaşabileceğini düşünüyor. Ekip düdenin derinliklerinde keşfe devam ederken görülüyor. Fotoğraf: Melikşah Şahin
Morca Düdeni teorik olarak -1600 metre derinliğe ulaşabilir. Türkiye’nin en derin mağarası ve dünyanın ilk 10 derin mağarası arasında girme potansiyeline sahip. 2011 yılından bu yana ASPEG olarak, Taşeli’deki yeni mağaraları keşfediyor ve buluyoruz. ASPEG, yüzeyde başka bir giriş sağlamak için çok sayıda olası mağaraya, bağlantıya sahip ve bu durum Morca’nın bir sistem mağarası olduğu konusunda kesin bilgilere sahip olmamızı sağlıyor. Bu yılki etkinliğimizde başladığımız biyolojik ve jeolojik çalışmalar 2020 yılında da devam edecek; bize mağara ve bölge açısından oldukça güzel bilimsel veriler sunacak.
Morca Biyolojisi
Mağaraların mikrobiyolojik çeşitliliğinin araştırılması da o mağaralardan izole edilen bakterilerin biyoteknolojik amaçlar için kullanılma potansiyelleri de çok değerli. Morca Mağarası’na yapılan ekspedisyonlarda mağaranın mikrobiyolojik çeşitliliğini araştırmak ve Morca Mağara florası olan bakterileri izole edip onların biyoteknolojik potansiyellerini belirlemek amacıyla toprak, su ve mağara yüzey örnekleri alındı.
